Çocuğu Disipline Etmek

[serci19tr]

Ortalığı kirleten, zeytinyağı şişesini deviren, gazeteleri yırtmaya başlayan ve sıvı sabunu yemeye çalışan bebeğinize nasıl davranacağınızı bilmek zorundasınız. Evde bazı kurallar koymanız gerektiğini bu dakikalarda acı bir şekilde hissedersiniz. Ona nasıl davranacağınız ve onu incitmeden, iyiyi ve kötüyü, faydalı ile zararlıyı nasıl öğreteceğiniz endişesi, o zaman ortaya çıkar. Zamanı gelmiştir. 10 aylık bir bebek artık disipline edilebilir. 10 aydan önce başlamayın, belleği bilgileri özümseyemez, ancak gecikirseniz de öğrenmekte zorlanabilirsiniz.

Bebeğinizi mükemmel bir tarzda yetiştirmek zorunda olduğunuzu düşünmeyin. Onun da, sizin de birçok eksik ve yanlışlarınız olabilir. Çıtayı çok yükseğe koyarak beklentilerinizi yüksek tutmak ikinizi de sıkıntıya sokacaktır. Anne ve babalar kendilerinin yapmadığını çocukları yapsın veya ulaşamadığı noktalara onlar ulaşsın diye bu aylardan itibaren hem kendilerini, hem de bebeklerini gereksiz bir yarış ve mücadele içine sokarlar. Onların yanlış yapmasına tepki gösterirler. Halbuki çocuklar yaptıkları hatalarla hayatı öğrenirler. Kırılan bir vazo yerine gelebilir ama çocuğun sarsılan özgüveni kolay kolay tamir edilemez.

Yapmasını istemediğiniz bir davranışın yerine karşıtını koymalısınız. Çantamı boşaltma ama oyuncaklarını istediğin kadar saçabilirsin veya telefonla oynama, sana daha güzel olanını aldım, onunla oyna demek onun kendini kötü hissetmemesini sağlar.

Bebekleri cezalandırma yönetimini kullanmayın. O daha suç ve ceza kavramlarından uzaktır. Seramik vazonuzu kırdığı için ona bağırırsanız yapacağı tek şey şaşkın şaşkın size bakmak ve korkmak olacaktır. Çok sinirlendirdiğiniz anlarda odayı geçici olarak terk edin.

Bu yaştan itibaren doğru ve yanlışları örnekle anlatmalısınız. Çocuklar çabuk unuturlar. Israrla aynı örnekleri tekrarlamalısınız. Bu sayede çocuğa kendi kendini kontrol etmeyi öğretirsiniz. Doğru ve yanlışları öğretmek tekrar isteyen uzun süreçtir. Bu şekilde çocuk başkalarının haklarına saygı göstermeyi öğrenecektir. Böylece çocuk kendinde doğal olarak bulunan bencil kimliğini bırakmaya başlar. Başkalarını düşünen sosyal bir kimliğe kavuşur.

En uygun disiplin ne sert ne de yumuşak olandır. Sert disiplin, çocuğun kendi kendini kontrol etmesini sağlamaz. Çocuk ebeveynlerinin gözleminden kurtulunca tamamen kontrol dışı kalır. Çok yumuşak, çocuğun her istediğini yapan anne, babalar çocuk yetiştirmede fazla faydalı olmaz. Bu şekilde bencil, sevimsiz, kaba, tartışmaya yatkın, kolay uyum göstermeyen çocuklar yetiştirirsiniz.

İki uç nokta bu çocuğa sevilmiyorum hissi verir. Sert anne babalar sevgisiz, yumuşak anne babalar ise ilgisiz görünürler. İyi disiplin bu iki uç arasında sizlerin belirleyeceği bir noktadır. Kurallar sevgiyle fakat katı bir şekilde korunmalıdır. Tüm bunlara rağmen bazı aileler biraz daha yumuşak, bazıları biraz daha sert olabilir.

Çocuğun yatma saati: haftalık, günlük harçlığı gibi kurallar konmalı ve bozulmamalıdır. Batı toplumlarında disiplin eğitimi bebeklik döneminde başlar. Doğrusu da budur. Genellikle doğu toplumları çocukları ilkokul dönemine kadar disiplinsiz yetiştirir, her isteklerini yaparlar. Disiplini ilkokulda uygularlar. Fakat ilkokul dönemine gelince artık geç kalınmıştır.
Etkili disiplin, çocuğa göre değişir. Bir ailede bazı çocuk bir söylemeye anlar, diğeri daha sert konuşmaya gerek duyar. Öbür çocuk fiziksel olarak uzaklaştırılmadığı sürece, tehlikede uzaklaşamaz.

Çocuklar kendilerini kontrol edemeyebilirler veya içgüdülerine hakim olmayabilirler. Bu nedenle çocuklara sınırlar konmalıdır. Kurallar anne baba tarafından konulur ve sevgiyle kabul ettirilmeye çalışır. Bu şekilde çocuk büyüyünce güvenli ve tutarlı olur. Çocuk olduğu için kuralları bozmanız hiç de iyi bir davranış değildir. Çok özel günlerde veya nadiren (mesela o gün çok sevdikleri bir film olabilir), bu kuralları bozabilirsiniz. Örneğin 12 aylıktan büyük bir bebek kardeşinin saçını çekince veya kitabını yırtınca bunun yanlış olduğu sevgiyle anlatılmalıdır.

Her ailede ‘izin almak’, ‘birbirine saygı göstermek’, ‘teşekkür etmek’ gereklidir. Çocuk sizi örnek alır. Siz büyükler davranışlarınızda tutarlı olursanız, çocuk da tutarlı olur. Siz farkında olmadan çocuklar sizin davranışlarınıza çok iyi kopya ederler. Okul öncesi çocuğun kurallara alışması, okula başlayınca (okulda birçok kural vardır) okula uyumunu kolaylaştırır.
Çocukların hatalarını kötülük olarak düşünmeyin. Kuralları çabuk unuturlar. Israrla tekrar edin. Dünyayı denemeler, büyüklerin yardımı v sebep-sonuç ilişkisi ile anlarlar.

‘Bardaktaki suyu dökersem ne olur?’, ‘Dolabı boşaltırsam annem ne der?’
Çocuğunuza sürekli kötü olduğunu söylemeyin. Onun kişiliğine ve güven duygusuna zarar verirsiniz. Çocuğa devamlı sen kötüsün derseniz, zamanla kendisinin kötü olması gerektiğini düşünür ve kötü bir çocuk olur.

Tutarlı olun. Örneğin bugün kanepeye ayakkabı ile çıkmak serbest, yarın yasak veya yemek öncesi ellerin yıkanması serbest, yarın yasak olursa çocuk kuralların anlamsız olduğunu düşünür. Diğer kuralları da uygulayamazsınız.
Uyarı ile çocuk aynı hareketi yapıyorsa (örneğin hayır denmesine rağmen elektrik kabloları ile oynuyorsa) hemen çocuğu alın başka odaya taşıyın. Çocukların çoğu bu oynama işini hemen unutur. Çocuklar ‘hayır’ oyununu sever. Çoğu bebek annelerinin ‘hayırları’ ile mücadele etmeyi sever.

Ne olursa olsun ‘hayır’ kelimesinin oyuna dönüşmesine izin vermeyin. Çünkü bebekler daha sonra sizi ciddiye almayacaktır. Çok fazla ‘hayır’da zamanla etkisini kaybeder. Hiç kimse en önemli üç kelimesi ‘hayır, hayır, hayır’ olan hiç kimseyle yaşamak istemez. Her ‘hayır’a alternatif bir evet üretin. Örneğin; ‘Babanın kitabıyla oynayamazsın, fakat bununla oynayabilirsin.’

Çocukların hata yapmasına izin vermelisiniz. Böylece hatalardan ders alırlar. Çocuğa hata yapacağı hiçbir şey bırakmazsanız o zaman her şeyi öğretmek zorunda kalırsınız. Bu da imkansızdır. Tehlikeli olanlar hariç evde bazı hatalara izin vermelisiniz. Hataları düzeltin. Neden cezalandırıldığını anlamayacak kadar küçük bir çocuğa ceza vermek faydasızdır. Kötü davranışını cezalandırma veya onu gururlandırma işe yarar. Diğer olumlu bir tutum da her yaptığı hatanın bir sonucu olduğunu gösterin. Örneğin sütü dökmüşse temizlesin veya kitapları dökmüşse raflara dizsin (yaşı uygun ise).

Çocuğunuzun olumlu tavırlarını ön plana çıkarın. Sen şöyle kötü çocuksun yerine, sen akıllı bir çocuksun. Bu hatayı yaptın ama dikkat edersen tekrarlanmayabilirsin, herkes yanlış yapabilir gibi hoşgörü ile yaklaşın. Bir bahçede çiçekler yanında yaban otlar da bulunur. Siz yaban otlarını temizlemeye çalışın.

Sinir, siniri tetikler. Çocuğunuz çok sevdiğiniz bir şeyi kırarsa, kendinizi sakinleştirmek için zaman tanıyın, gerekiyorsa olay mahallini terk edin. Çünkü sinirle bağırırsanız, yaptığından pişman olacağınıza daha sinirli bir hal alırsınız. Sakinleşince ona neyi yanlış yaptığını anlatın. ‘Bu oyuncak değil, annenin eşyası, sen onu kırdın, annen çok üzüldü’ gibi. Bunların çoğu çocuğun aklından uçup gitse de siz tekrar edin. Siz çocuğa çok bağırırsanız ya çocuğunuz asi, isyankar olacak ya da içine kapanık bir çocuk olacaktır. Çok sinirlendiğinizde şunu hatırlayın, asıl hedefiniz çocuğunuza bir şeyler öğretmektir. Bağırmak ona sadece yanlış hareketi öğretir.

Anlık sinirlenebilirsiniz: Bu normaldir. Sinirlenmeniz –çok sık olmadıkça- sizin iyi anne baba olmadığınızı göstermez. Çocuğunuza bağırdıktan sonra, ondan özür dileyin. Ona çok sinirlendiğinizi, fakat onu çok sevdiğinizi söyleyin. Böylece hem olayı düzeltirsiniz, hem de insanların da sevdiklerine kızabileceğine ve bunun normal olduğunu gösterirsiniz.

Hiç sinirlenmeyen, bağırmayan bir anne baba yoktur. Bazen o an sinirlenmek içinize atmaktan çok iyidir. İçe atılan sinir bazen ileride kabahatle orantısız sinirlenmeye yol açar.

Çok sinirleniyorsanız şunlara dikkat edin:
1) Acaba başka birisine kızdınız da, sinirinizi çocuktan mı alıyorsunuz?
2) Acaba çok mu kural koydunuz?
3) Çocuk için kendinizi çok mu yoruyorsunuz?
Mizah, disiplin işine değişik bir şekilde sokulabilir. Çocuğunuza emir verirken bazen aslan veya köpek gibi davranabilirsiniz. Yapması gereken işleri anlatırken işe eğlence katın (işte yüz böyle yıkanır, böyle yıkanır, böyle yıkanır…. gibi). Ciddi konularda mizah kullanmayın; fakat fazla olmayan kurallarda mizah katabilirsiniz.

Çocuğunuz kaza yapabilir. Masada sütü bilmeden dökebilir. ‘Hay Allah süt döküldü’ deyin ve olayı geçiştirin. Bilerek sütü dökmüşse ‘süt içmek içindir, bak şimdi ortalığı kirlettin, süt de ziyan oldu. Şimdi eline havluyu al ve ortalığı temizle’ en uygun yaklaşım olacaktır.

Çocuğunuzun sorumlu davranmasını istiyorsanız siz de sorumlu davranmalısınız. Çocuğunuzu parka götürmeye söz verdiyseniz, götürmelisiniz. Bir hata olunca eğer o hatayı başkası yapmış fakat siz çocuğunuza kızmışsanız, olayı öğrenince çocuğunuzdan özür dileyin. Çoğu zaman siz kendinizi çocuğunuzun yerinde görüyorsanız, örneğin onun öfkesine siz de katılıyorsanız artık davranışlarını kontrol etmelisiniz.

Çocuklara erişkin gibi saygı gösterin. Çocukça konuşmayın, kibar olun. Oturun, çocukla göz göze gelerek konuşun (Lütfen, teşekkür ederin, özür dilerim). Bir şeyi yasaklıyorsanız nedenini söyleyin. Onun istek ve duygularını dinleyin, izin vermeseniz bile sempati ile yaklaşın. Onu utandırmayın, başkalarının yanında azarlamayın. Söylediklerini dinleyin. Çocuklar 4-5 yaşına kadar düzgün konuşamaz. İstediklerini işaret ve konuşmayla karışık anlatırlar. Bu dönem dinleme için zor olsa bile dinleyin. Bazı aileler her şeylerini çocuklarına adarlar. Ne misafirliğe giderler ne de dışarı çıkarlar. Tüm vakitlerini çocukları için harcarlar. Bir kısım aileler ise çocukları yokmuş gibi devamlı gezerler. Her ikisi de yanlıştır, ortayı bulun.

2 yaşında haftada 2-3 gün, günde 3 saat kadar oyun grubuna gidebilir. Tam gün yuva için 3-3,5 yaş en uygun zaman olarak kabul edilmektedir.

alıntı:anasaglik.com